Trong thế giới game, không hiếm những tựa chơi vay mượn công thức thành công từ tiền bối — từ cơ chế chiến đấu tới lối kể chuyện hay thiết kế thế giới. Tuy nhiên, điều đáng chú ý không chỉ là việc sao chép, mà là cách một số nhà phát triển tinh chỉnh, mở rộng và cải tiến nguồn cảm hứng để tạo ra tác phẩm có giá trị độc lập. Bài viết này phân tích 10 tựa game tiêu biểu đã “vượt mặt” nguồn cảm hứng của chúng, dựa trên cả cơ chế, cốt truyện, thiết kế và trải nghiệm người chơi. Mục tiêu không đơn thuần so sánh mà là tìm hiểu nguyên nhân sâu xa giúp các bản sao này trở nên vượt trội — một góc nhìn vừa học thuật vừa thực chiến, hữu ích cho game thủ muốn hiểu vì sao một trò chơi lại được nhớ lâu hơn nguồn cảm hứng ban đầu.
10. Pathfinder: Wrath of the Righteous — Thế giới trên bờ vực diệt vong
Pathfinder: Wrath of the Righteous khởi động như một bản thừa kế Baldur’s Gate theo tinh thần D&D, nhưng nhanh chóng tách mình ra bằng chiều sâu hệ thống và phạm vi lựa chọn câu chuyện. Điểm mạnh lớn nhất là sự tổng hợp giữa:
- Hệ thống lớp nghề, kỹ năng và tương tác tình huống tương tự D&D nhưng có nhiều nhánh quyết định dẫn đến những hậu quả mang tính chiến lược và đạo đức.
- Kịch bản lẫn nhân vật phụ được viết kỹ, nhiều tuyến phản diện có cá tính rõ ràng.
- Tính năng xây dựng quân đội (army) và quản lý đội hình party mở rộng phạm vi chiến lược so với CRPG thông thường.
- Lồng tiếng chất lượng cao, tăng mức đắm chìm so với những CRPG trước đây.
Thông tin cơ bản: Phát hành 2/9/2021; Developer: Owlcat Games; Engine: Unity; Platforms: Switch, PC, PS4, Xbox One; How Long To Beat: ~56 giờ.
Pathfinder không chỉ là “Baldur’s Gate phiên bản khác” — nó là minh chứng cho việc mở rộng hệ quy chiếu cũ theo chiều sâu hệ thống và kể chuyện.
Pathfinder: Wrath of the Righteous – bối cảnh chiến đấu dark fantasy và hệ thống party phức hợp
9. Darksiders II — Huyền thoại khác biệt giữa Zelda và God of War
Darksiders II mượn tinh thần khám phá và dungeon của The Legend of Zelda nhưng biến tấu theo phong cách hành động hoành tráng giống God of War. Điểm tạo nên khác biệt:
- Hệ thống chiến đấu tốc độ, cảm giác lực mạnh và combo phong phú vượt trội so với nhiều tựa hành động-phiêu lưu cùng thời.
- Thiết kế dungeon đa lớp: vừa giải đố vừa cho cảm giác khám phá liên tục.
- Tính RPG từ việc build trang bị, nâng cấp và skill tree khiến trải nghiệm dài hơi hơn Zelda truyền thống.
Thông tin: Phát hành 14/8/2012; Developer: Vigil Games; Engine: Phoenix; Platforms: PC, PS3/4, Xbox 360/One, Switch; How Long To Beat: ~22 giờ; Metascore: 83.
Darksiders II chứng minh rằng ghép đúng hai tinh hoa — khám phá + combat hành động — có thể sinh ra một trải nghiệm tự thân mạnh mẽ hơn cả nguồn cảm hứng.
Darksiders II – cảnh chiến đấu của Death với phong cách hành động epíc và dungeon đa tầng
8. Pillars of Eternity — Hồi sinh CRPG cổ điển với tư duy hiện đại
Pillars of Eternity là ví dụ điển hình của việc tái hiện CRPG cổ điển (Baldur’s Gate, Icewind Dale) nhưng được làm mới ở lớp thiết kế:
- Lồng tiếng, hệ đối thoại sâu và nội dung được viết cực kỳ công phu — đưa RPG trở về vị thế của một thể loại kể chuyện trưởng thành.
- Cân bằng giữa chiến đấu theo lượt/tương tác thời gian thực (real-time with pause) với các tuỳ chỉnh party/tactics phong phú.
- Sự kết hợp yếu tố fantasy và một số đường nét sci-fi tạo cảm giác thế giới vừa thân quen vừa lạ.
Thông tin: Phát hành 26/3/2015; Developer: Obsidian; Engine: Unity; Platforms: PC, PS4, Switch, Xbox One; How Long To Beat: ~45 giờ.
Pillars đóng vai trò mốc phục sinh CRPG, kích hoạt làn sóng indie và studio hồi sinh thể loại.
Pillars of Eternity – giao chiến CRPG cổ điển được làm mới với đồ họa hiện đại
7. Kingdoms of Amalur: Reckoning — Lời hứa được thực hiện hơn Fable
Kingdoms of Amalur nhận nhiều so sánh với Elder Scrolls và Fable, nhưng gần gũi nhất về phong cách là Fable — và nó làm tốt hơn bằng cách:
- Hệ thống chiến đấu chuẩn action-RPG được thiết kế mượt, nhiều lớp combo và phản hồi hành động tốt.
- Lore được xây dựng bởi R.A. Salvatore, mang chiều sâu và tính liên kết cho thế giới.
- Hệ thống nhiệm vụ, bosses và loot phong phú giúp cảm giác khám phá luôn tươi mới.
Thông tin: Phát hành 7/2/2012; Developer: 38 Studios & Big Huge Games; Engine: Havok; Platforms: PC, PS3/4, Xbox 360/One, Switch; How Long To Beat: ~25 giờ.
Kingdoms of Amalur cho thấy rằng một sản phẩm khai thác yếu tố “vui” + “sâu” có thể bù đắp cho mọi khiếm khuyết thương mại.
Kingdoms of Amalur – màn hình combat và môi trường fantasy tươi sáng của thế giới Amalur
6. Disco Elysium — Tái hiện Planescape: Torment theo ngôn ngữ đương đại
Disco Elysium đặt câu hỏi về vai trò combat trong RPG khi gần như loại bỏ nó và tập trung vào:
- Hệ đối thoại và “kiểm tra tính cách” (skill checks) thay cho phóng chiếu chiến đấu.
- Việc xây dựng nhân vật và các tiếng nói nội tâm tạo nên những lựa chọn đạo đức/phản ứng xã hội rất tinh tế.
- Văn phong châm biếm, đen hài nhưng sâu sắc, mang tới trải nghiệm kể chuyện tương đương với các kiệt tác văn học game.
Thông tin: Phát hành 15/10/2019; Developer/Publisher: ZA/UM; Engine: Unity; Platforms: PC, PS4/5, Xbox; How Long To Beat: ~23 giờ; Metascore: 89.
Disco Elysium chứng minh rằng RPG không cần combat để là kiệt tác — thay vào đó, tương tác xã hội, hệ thống nhân cách và viết kịch bản tinh tế có thể tạo ra chiều sâu vượt trội.
Disco Elysium – phong cách nghệ thuật và bầu không khí noir trong gameplay tập trung vào đối thoại
5. Undertale — Tái định nghĩa RPG kinh điển Earthbound bằng tính bất ngờ
Undertale khởi nguồn từ Earthbound nhưng mở rộng theo cách:
- Hệ thống chiến đấu linh hoạt: lựa chọn hoà bình, tấn công hay giải đố trong trận đấu.
- Cấu trúc vũ trụ đầy bí ẩn, thứ khiến mỗi lần chơi lại có thể hoàn toàn khác.
- Tác động của hành động người chơi đến mạch cốt truyện và kết thúc là mạnh mẽ hơn hầu hết RPG hiện đại.
Thông tin: Phát hành 15/9/2015; Developer/Publisher: Toby Fox; Engine: GameMaker; Platforms: PC, Switch, PS4, Xbox One; How Long To Beat: ~7 giờ.
Undertale là minh chứng cho sáng tạo indie: ý tưởng độc đáo và thiết kế hệ thống khéo léo có thể vượt mặt cả nguồn cảm hứng kinh điển.
Undertale – cảnh lưu game giữa khung cảnh rừng lá, thể hiện lối kể chuyện và bí ẩn trong thế giới ngầm
4. Unicorn Overlord — Tối ưu hoá công thức Ogre Battle trong bản gốc hiện đại
Unicorn Overlord tỏ ra tôn kính Ogre Battle nhưng đem tới:
- Cơ chế chiến thuật tự động (AI-driven battles) được làm chi tiết hơn, cho phép thiết kế đơn vị, trang bị và chiến lược sâu.
- Hệ thống quan hệ và lựa chọn khiến mạch chơi thay đổi rõ rệt giữa các playthrough.
- Thẩm mỹ nhân vật và quy mô trận đánh khiến trò chơi vừa giống vừa khác nguồn gốc.
Thông tin: Phát hành 8/3/2024; Developer: Vanillaware; Publisher: Sega/Atlus; Engine: Unity; Platforms: PS4/5, Xbox Series, Switch; How Long To Beat: variant.
Unicorn Overlord minh hoạ con đường nâng cấp một công thức cổ bằng việc chú trọng vào hệ thống và replayability.
Unicorn Overlord – chiến trường chiến thuật theo phong cách Vanillaware với nghệ thuật nhân vật tinh tế
3. Vampire: The Masquerade – Bloodlines — Nâng tầm Deus Ex với cảm quan bóng tối
Bloodlines mượn cảm hứng từ Deus Ex nhưng tạo ra kinh nghiệm nhập vai đậm chất Gothic:
- Lối chơi immersive-sim, nhiều cách tiếp cận nhiệm vụ: bí mật, đối thoại, đấu lực.
- Hệ thống vampire mechanics (masquerade) tạo ra ràng buộc xã hội độc đáo, ảnh hưởng sâu tới gameplay.
- Viết nhiệm vụ và diễn xuất giọng nói vượt trội so với nhiều game cùng thời.
Thông tin: Phát hành 16/11/2004; Developer: Troika Games; Engine: Source; Platform: PC; How Long To Beat: ~23 giờ; Metascore: 80.
Bloodlines là minh chứng cho việc một IP có thể tái định hình cảm quan immersive bằng cách thêm ràng buộc thế giới học sâu.
Vampire: The Masquerade – Bloodlines – ánh sáng và bóng tối trong đô thị, gameplay nhập vai đậm tính lựa chọn
2. Tainted Grail: The Fall of Avalon — Khi Morrowind được viết lại với hệ quest phức tạp
Tainted Grail bắt nguồn cảm hứng Morrowind nhưng cải biên mạnh mẽ:
- Combat động, có cảm giác va đập tốt hơn Morrowind cổ điển.
- Thiết kế nhiệm vụ cực kỳ tinh vi, phát triển theo hướng “mở mà có chiều sâu” — nhiệm vụ dẫn dắt tự nhiên, nhiều ngã rẽ.
- Không khí u ám và quái vật phong phú tạo cảm giác khám phá/lộ diện liên tục.
Thông tin: Early Access 30/3/2023; Full PC 23/5/2025; Developer: Questline; Engine: Unity; Platforms: PC, PS5, Xbox Series; How Long To Beat: ~50 giờ.
Tainted Grail là ví dụ về cách một tựa game hiện đại tôn vinh cảm giác khám phá của cổ điển nhưng đưa vào ngôn ngữ thiết kế nhiệm vụ hiện nay.
Tainted Grail: The Fall of Avalon – phong cách Gothic và không gian khám phá mở với nhiệm vụ phức tạp
1. Dragon Age: Origins — Đỉnh cao kể chuyện CRPG hiện đại
Dragon Age: Origins không chỉ vay mượn truyền thống CRPG (Baldur’s Gate, Icewind Dale) mà còn định nghĩa lại tiêu chuẩn kể chuyện trong game:
- Kịch bản và viết nhân vật đạt mức gần như tiểu thuyết; lựa chọn đạo đức và hậu quả có trọng lượng thật sự.
- Hệ thống chiến đấu chiến thuật pha trộn real-time với pause, cho phép chiến lược sâu nhưng vẫn giữ tính điện ảnh.
- Thiết kế nhiệm vụ, các phân nhánh và boss fights được thực hiện bài bản, mang lại cảm giác “epic” nhưng cá nhân.
Thông tin: Phát hành 3/11/2009; Developer: BioWare; Engine: Eclipse; Platforms: PC, PS3, Xbox 360; How Long To Beat: ~40 giờ.
Dragon Age: Origins vẫn được nhắc tới như chuẩn mực của RPG kể chuyện — một minh chứng rõ ràng rằng việc dựa trên tiền lệ không ngăn được một trò chơi trở thành tiêu chuẩn mới.
Dragon Age: Origins – phong cách dark fantasy và cảnh chiến đấu, biểu tượng của RPG kể chuyện sâu sắc
Kết luận — Di sản từ việc “mượn” và hướng đi cho tương lai
Những ví dụ trên cho thấy hai điều mang tính hệ thống: thứ nhất, việc học hỏi từ tiền lệ là điều tất yếu và cần thiết; thứ hai, khác biệt thực sự đến từ cách triển khai — những cải tiến về hệ thống, sự đầu tư vào viết kịch bản, thiết kế nhiệm vụ và tinh chỉnh trải nghiệm người chơi. Các tựa game thành công không chỉ sao chép mà còn suy nghĩ lại vấn đề: họ đặt câu hỏi “Nếu làm lại, ta sẽ sửa gì?” và trả lời bằng hệ thống mới, cảm quan mới.
Với tư cách game thủ hoặc nhà làm nội dung, hãy cân nhắc hai hướng khi tiếp cận một dự án: tôn trọng nguồn cảm hứng để giữ DNA tốt, và đổi mới đủ để tạo ra giá trị gia tăng. Nếu bạn có ý kiến về tựa game nào khác xứng đáng nằm trong danh sách này — hoặc muốn chia sẻ trải nghiệm chơi của mình với một trong 10 tựa trên — hãy để lại bình luận. Đừng quên theo dõi chúng tôi để cập nhật phân tích sâu hơn về những xu hướng thiết kế game hiện đại.