Mở đầu
Việc phát triển một phần tiếp theo (sequel) luôn là bài toán tinh tế: làm sao vừa tận dụng nền tảng đã xây, vừa mở rộng trải nghiệm mà không biến trò chơi thành một bản DLC phóng đại hay một sản phẩm lạc lõng so với di sản ban đầu? Trong thực tế, nhiều sequel được đánh giá đủ thành công về doanh số nhưng lại thất bại về mặt bản sắc — “mất chất” khiến cộng đồng cảm thấy hụt hẫng. Bài viết này phân tích 10 trường hợp tiêu biểu, nêu rõ các quyết định thiết kế chủ chốt dẫn tới mất mát ấy và rút ra bài học cho nhà phát triển lẫn game thủ. Từ đó, giúp bạn đọc hiểu sâu hơn vì sao một tựa game có thể “hay” nhưng không còn là một phần tiếp theo xứng đáng.
Nội dung chính
Tiêu chí đánh giá: khi nào một phần tiếp theo bị coi là “mất chất”
- Bóp nghẹt chiều sâu hệ thống (giảm lựa chọn, đơn giản hóa mechanics).
- Thay đổi tông màu kể chuyện hoặc nhân vật chủ chốt (tone shift).
- Chuyển đổi thể loại/định hướng gameplay một cách vô căn cứ.
- Loại bỏ yếu tố kinh nghiệm cốt lõi (không khí, độ khó, khám phá).
- Thiết kế hành vi kém liền mạch so với tiền đề (retcon, pha loãng cốt truyện).
Fallout 4 — “Không còn là Fallout RPG”
Sự mất mát của lựa chọn và đối thoại
Fallout 4 được khen về mặt kỹ thuật và lượng truyện chính, nhưng nó thu hẹp đáng kể không gian lựa chọn so với Fallout 3/New Vegas. Hệ thống đối thoại “được thoại hóa” khiến các lựa chọn trở nên ít ý nghĩa: nhiều khi lời nhân vật nói ra không phản ánh rõ ràng tùy chọn bạn đã chọn, phá vỡ sự tương tác logic giữa nhân vật và thế giới. Bên cạnh đó, sự tập trung vào yếu tố hành động/horror, tần suất xuất hiện của kẻ địch (ghoul) cao đến mức làm giảm cảm giác khám phá đa dạng — điều vốn là cốt lõi của thương hiệu Fallout.
Người lính mặc giáp Power Armor trong Fallout 4 giữa cảnh hoang tànMass Effect 2 — “Hình tượng hóa thành hành động thời thượng”
Từ khám phá không gian sang bắn súng tuyến tính
Mass Effect 1 xây dựng cảm giác khám phá, bí ẩn và các tuyến cốt truyện phân nhánh. Mass Effect 2 xoay sang lối chơi hành động, mức độ mở ít đi cùng nhịp độ kịch tính tập trung vào “tuyển đội” và nhiệm vụ xếp hàng. Mặc dù gameplay trở nên mượt mà và điện ảnh hơn, nhiều yếu tố RPG khám phá hành tinh, dị thường và kết nối lore bị cắt giảm — khiến cảm giác như đang chơi một game hành động chất lượng chứ không phải phần tiếp theo trung thành về mặt tinh thần.
Bộ ảnh tượng trưng cho sức mạnh và kỹ năng trong Mass Effect 2Devil May Cry 2 — “Phong cách bị mài mòn”
Mất đi chất ‘cool’ và nhịp độ nghệ thuật Gothic
Devil May Cry ban đầu sở hữu phong cách Gothic, boss độc đáo và lời thoại sắc sảo của Dante. Phần 2 tuy cải thiện đồ họa và bổ sung động tác nhưng đổi bối cảnh thành đường phố tẻ nhạt, lối thiết kế kẻ thù đơn điệu và cảm giác làm việc bởi đội ngũ khác khiến sản phẩm thiếu linh hồn. Việc thay đổi đội phát triển mà không giữ được văn hóa thiết kế dẫn tới một phần tiếp theo “vô hồn”.
Dante trong Devil May Cry 2 với tông màu u ám giảm đi sự dữ dằn ban đầuDead Space 3 — “Hồi quang cho hành động, tắt nốt phần kinh dị”
Đồng hóa horror thành bạo lực hành động
Dead Space 1–2 đặt nền tảng bằng bầu không khí cô lập, âm thanh và kinh dị tâm lý. Dead Space 3 chuyển hướng rõ rệt sang hành động, thêm chế độ co-op và set-piece rực rỡ — điều phá hủy yếu tố sợ hãi mang tính cá nhân. Kết quả là một game không đủ giật gân để xứng danh Dead Space, lại không đủ sâu để cạnh tranh ở thể loại third-person shooter.
Hình ảnh thể hiện phong cách kinh dị khoa học giả tưởng của Dead Space 3 bị pha loãngResident Evil 6 — “Cố ôm nhiều thể loại, quên đi cốt lõi”
Khi franchise kinh dị trở thành show hành động nhanh
Resident Evil 6 có nhiều cải tiến về cơ chế và tính năng, nhưng đổi phong thái từ kinh dị sinh tồn sang tốc độ cao, đa tuyến và nhiều pha hành động. Việc cung cấp đạn dồi dào, khả năng né tránh mạnh và các combo làm giảm cảm giác dễ bị tổn thương — điều từng là cốt lõi khiến Resident Evil trở nên căng thẳng và đáng sợ. Đây là ví dụ điển hình của việc “mất gốc” để thử nghiệm quá nhiều.
Cảnh chiến đấu nhanh trong Resident Evil 6 phản ánh phong cách hành động hơn kinh dịSenua’s Saga: Hellblade II — “Phá vỡ chủ ý nghệ thuật ban đầu”
Biến trải nghiệm nội tâm thành cốt truyện giả tưởng
Hellblade 1 là minh chứng hiếm hoi cho game kể chuyện nội tâm: các ảo ảnh, bệnh tật tâm lý được xử lý như trải nghiệm chủ quan. Sang phần 2, dàn dựng đồ họa đỉnh cao nhưng lại đưa yếu tố siêu nhiên ra hiện thực — retcon làm xói mòn luận điểm chính của phần đầu: liệu đó có phải chỉ là sản phẩm của tâm trí nhân vật? Combat bị đơn giản hóa, số lượng và chiều sâu thử thách giảm, khiến phần tiếp theo mất đi tính triết lý và bất an nội tâm đã làm nên dấu ấn.
Góc chụp gương mặt Senua với ánh lửa, biểu tượng của mâu thuẫn kịch tính trong Hellblade 2Dying Light 2: Stay Human — “Mất cảm giác nguy hiểm và trọng lượng chuyển động”
Parkour nhẹ nhàng, hiểm nguy bị triệt tiêu
Dying Light ban đầu cân bằng parkour và nỗi sợ ban đêm: chuyển động nặng, rủi ro cao, khám phá khiến người chơi luôn tính toán. Phần 2 giảm độ “trọng lượng” của chuyển động, quyết tâm làm cho trải nghiệm mượt hơn nhưng vô tình triệt tiêu cảm giác nguy hiểm. Thiết kế thế giới có phần “cấu trúc” hơn, thiếu những khoảnh khắc bất ngờ và nỗi sợ hữu cơ mà bản gốc gây dựng, khiến trải nghiệm không còn căng thẳng như trước.
Hình ảnh nhấn mạnh hệ thống công trình và parkour trong Dying Light 2 bị đánh giá nhẹ hơn so với phần 1Tom Clancy’s Ghost Recon Wildlands — “Chuyển từ mô phỏng sang mê cung hành động”
Từ đấu trí sang tự do nhưng nông cạn
Ghost Recon truyền thống là mô phỏng chiến thuật, tính toán đội hình và tính hiện thực cao. Wildlands mở ra thế giới sandbox rộng lớn, khuyến khích giải pháp “gọi bè, gọi không kích, bắn xả” — tự do hơn thật, nhưng tính chiến thuật thô ráp bị xóa mòn. Việc sao chép công thức open-world phổ biến khiến sản phẩm mất đi đặc tính thượng nguồn: nhịp điệu chậm rãi, thiết kế nhiệm vụ tinh tế và cảm giác “đồng đội hoạt động theo kế hoạch”.
Bối cảnh hoang dã và chiến dịch rộng lớn trong Ghost Recon Wildlands tượng trưng cho sự chuyển dịch thể loạiWatch Dogs 2 — “Tông điệu bị làm mềm”
Từ bóng tối chính trị sang du lịch công nghệ hài hước
Watch Dogs (2014) xây dựng hình ảnh hacker nghiêm túc, đen tối, có trách nhiệm. Watch Dogs 2 lại chọn phong thái nhẹ nhàng, hài hước và văn hóa meme của giới trẻ San Francisco. DedSec bị nhân cách hóa thành nhóm bạn trẻ lạc lõng, làm giảm đi mưu đồ lớn và sức nặng chính trị của thương hiệu. Việc thay đổi tông như vậy dù thu hút nhóm người chơi khác nhưng làm mất phương hướng đối với những ai mong đợi chiều sâu chủ đề ban đầu.
Marcus và phong cách tươi sáng của Watch Dogs 2 phản ánh sự chuyển dịch tông điệu khỏi yếu tố chính trị nghiêm túc của phần 1Dragon Age: The Veilguard — “Hủy hoại di sản của một dòng game trưởng thành”
Retcon, tông màu Disney hóa và sự rời rạc của cốt truyện
Dragon Age tiền nhiệm được biết đến nhờ chiều sâu chính trị, đen tối, nhân vật được xây dựng trưởng thành và những lựa chọn khó xử đạo đức. The Veilguard bị phê phán vì tông màu “lạc quan”, retcon lore, nhân vật cũ xuất hiện nhưng thiếu chiều sâu, và hướng dẫn cốt truyện thiên về phong cách “đơn giản hóa lối kể chuyện”. Dù cơ chế chiến đấu có phần hấp dẫn, sự rời rạc về truyền tải thế giới đã khiến nhiều fan cảm thấy thương hiệu bị tổn hại nặng nề.
Taash, một nhân vật trong Dragon Age: The Veilguard với cảnh nền rực lửa, biểu tượng cho sự xung đột và thay đổi tông điệu của series
Bài học rút ra cho nhà phát triển và cộng đồng
- Giữ bản sắc cốt lõi: Trước khi đổi mới, cần xác định yếu tố nào là “bất khả xâm phạm” đối với thương hiệu (tone, hệ thống lựa chọn, trải nghiệm khám phá, v.v.).
- Thay đổi phải có cơ sở: Bất kỳ thay đổi lớn nào (thể loại, tông, mechanic) cần được giải thích bằng tường thuật hoặc cơ chế để không đổi oan những kỳ vọng của người chơi.
- Tương tác với cộng đồng: Feedback sớm và rõ ràng giúp nhận diện những khía cạnh “mất chất” trước khi phát hành.
- Đổi mới có trọng tâm: Nâng cấp đồ họa hay bổ sung tính năng chỉ có giá trị nếu giữ được trải nghiệm cảm xúc cốt lõi.
Kết luận
Một phần tiếp theo thành công là sự giao hòa giữa tôn trọng di sản và đổi mới có chủ đích. 10 ví dụ trên cho thấy: thất bại của sequel hiếm khi xuất phát từ thiếu tài nguyên; nhiều khi đó là quyết định thiết kế thiếu tôn trọng những yếu tố đã kết nối người chơi với thương hiệu. Khi một game “hay” nhưng không còn là phần tiếp theo xứng đáng, hệ quả lâu dài không chỉ là phản ứng của cộng đồng mà còn là thương hiệu bị phai mờ. Hãy chia sẻ quan điểm của bạn: phần tiếp theo nào bạn cho là “mất chất” nhất, và đâu là thay đổi mà bạn nghĩ là cần thiết để cứu vãn một thương hiệu? Đừng quên theo dõi để cập nhật phân tích sâu hơn về các franchise game và xu hướng thiết kế.