Ngay từ khi DOOM ra mắt năm 1993, nó không chỉ định hình thể loại FPS mà còn để lại một hệ gen thiết kế gameplay dễ nhận biết: tốc độ, không gian đấu trường, thiết kế quái vật rõ rệt và cảm giác “liều mạng mà đã”. Bài viết này đi sâu phân tích chín tựa game đương đại mang trong mình ADN của DOOM theo nhiều ngả: từ bản chuyển đổi thương mại kỳ quặc đến những sáng tạo indie biến tấu cơ chế gốc. Mục tiêu không đơn thuần là liệt kê; đây là một đối chiếu có hệ thống, giúp bạn hiểu tại sao mỗi trò chơi lại gợi nhớ DOOM, đồng thời làm nổi bật điểm khác biệt chiến lược — về lối chơi, thẩm mỹ, hệ thống và triết lý thiết kế.
Từ góc nhìn của game thủ có kinh nghiệm và với tiêu chuẩn E-E-A-T nghiêm ngặt, tôi phân tích từng tựa theo ba trục chính: (1) mức độ tương đồng cơ chế với DOOM; (2) sáng tạo thay đổi để tạo bản sắc riêng; (3) giá trị trải nghiệm thực tế (replayability, đầu tư thời gian, thông số phát hành). Phần lớn game dưới đây duy trì cảm giác “arena shooter” nhưng mỗi cái tinh chỉnh một khía cạnh để phù hợp trend hiện đại: roguelite, yếu tố nhịp điệu, chiến thuật né tránh, hoặc đơn giản là… nhiều chainsaw hơn.
9. Chex Quest HD — Like DOOM But A Snack Commercial
Chex Quest là một hiện tượng văn hóa: bản chuyển đổi (total conversion) sử dụng engine DOOM để phục vụ mục đích quảng cáo cho Chex cereal. Phiên bản HD (ra mắt 18/05/2020) là sự hồi sinh mang tính hoài niệm, giữ nguyên cấu trúc thiết kế cấp độ, vũ khí và khóa cửa màu sắc như DOOM nguyên bản, nhưng thay đổi tông bạo lực thành phong cách “thân thiện” hơn và thêm lớp mỹ thuật hoạt hình.
- Điểm tương đồng: sơ đồ bản đồ mở, kho vũ khí đa dạng, gameplay arcade tốc độ cao.
- Điểm khác biệt: thẩm mỹ hài hước, nhân vật mặc giáp hình hộp Chex, mục tiêu không máu me.
- Giá trị: phù hợp với người muốn hoài cổ, lượt chơi ngắn (How Long To Beat ~1 giờ).
Chex Quest HD gameplay – nhân vật mặc giáp Chex trong hành lang kiểu DOOM
8. Warhammer 40,000: Boltgun — Like DOOM But More Judgmental
Boltgun (23/05/2023) là một lời ghép giữa hình tượng Space Marine đồ sộ của Warhammer 40K và tinh thần đấu trường của DOOM. Không chỉ thừa hưởng cảm giác “tung cú nã” liên tục, Boltgun còn khai thác bản sắc IP — tính hùng vĩ, bạo lực có chủ đích và sự “kể chuyện” thông qua hành động.
- Điểm tương đồng: combat nhanh, nhiều loại kẻ địch, cảm giác toàn diện khi dùng súng.
- Điểm khác biệt: nhân vật có biểu cảm, kỹ năng melee rõ rệt, tính biểu tượng vũ khí theo lore Warhammer.
- Giá trị: chiều sâu hành vi kẻ địch, hiệu ứng giết người hoành tráng; phù hợp người thích bạo lực hư cấu và aesthetic Warhammer.
Boltgun gameplay – Ultramarine diệt kẻ thù với súng lớn trong môi trường u ám
7. Fashion Police Squad — Like DOOM But Fashionable
Tựa game indie này đảo ngược tiền đề bạo lực thô sơ: kẻ thù là các “tội đồ thời trang” và vũ khí là kim chỉ, kim khâu, nâng cấp trang phục. Gameplay giữ nguyên cấu trúc wave-based/arena shooter của DOOM nhưng buộc người chơi suy nghĩ theo hệ thống “đúng loại vũ khí cho đúng lỗi thời trang”.
- Điểm tương đồng: vận tốc, kẻ địch xuất hiện dày đặc, thiết kế bản đồ kiểu arena.
- Điểm khác biệt: cơ chế tương tác theo loại vũ khí, yếu tố giải đố chọn đúng công cụ, tone hài hước.
- Giá trị: sáng tạo, làm mới trải nghiệm DOOM bằng cơ chế yêu cầu tư duy chọn vũ khí thích ứng.
Fashion Police Squad gameplay – nhân vật xử lý "tội đồ thời trang" bằng dụng cụ may vá độc đáo
6. Void Bastards — Like DOOM But A Roguelite
Void Bastards (28/05/2019) kết hợp FPS cổ điển với lớp chiến lược roguelite. Thay vì chạy thẳng vào horde, bạn quản lý đội thủy thủ, tài nguyên và chọn con tàu tiếp theo trên bản đồ ngữ cảnh.
- Điểm tương đồng: lớp hành động FPS, cảm giác bị vây ép trong không gian chật hẹp, đối địch phong phú.
- Điểm khác biệt: permadeath, lựa chọn chuyển đổi nhân vật/tài nguyên giữa các lần chạy, đồ họa sprite cách điệu.
- Giá trị: trải nghiệm có chiều sâu chiến lược, high replayability do yếu tố ngẫu nhiên và quản trị tài nguyên.
Void Bastards gameplay – môi trường tàu vũ trụ hoang với kẻ thù lởm chởm và phong cách đồ họa vẽ tay
5. Chop Goblins — Like DOOM But Stupider
Chop Goblins (12/12/2022) là một bài ca cho sự ngớ ngẩn sáng tạo: ngắn, hài, đậm chất “one-note” nhưng thực hiện cực kỳ tinh tế. Nếu bạn yêu DOOM vì sự thô ráp và tinh thần “vui nhộn”, Chop Goblins là liều thuốc.
- Điểm tương đồng: retro-FPS, hành động nhanh, boss kỳ quặc.
- Điểm khác biệt: yếu tố hài đậm (boss hát opera), độ dài rất ngắn, thiết kế nhằm mục đích giải trí thuần túy.
- Giá trị: tuyệt vời cho lượt chơi ngắn, đề cao tính sáng tạo và tiếng cười hơn là chiều sâu hệ thống.
Chop Goblins gameplay – phong cách retro với quái vật cầm dao và màu sắc tươi vui
4. Metal: Hellsinger — Like DOOM But A Rhythm Game
Metal: Hellsinger (15/09/2022) là ví dụ điển hình của việc lấy cảm hứng DOOM để cách tân về mặt gameplay: gắn nhịp điệu âm nhạc vào sát thương và điểm số. Đây không chỉ là shoot-and-move mà còn là shoot-to-the-beat.
- Điểm tương đồng: aesthetic quỷ dữ, arena combat, vũ khí và boss phong phú.
- Điểm khác biệt: hệ thống đánh nhịp tăng sức mạnh, điểm combo phụ thuộc timing, soundtrack metal là nhân tố gameplay trung tâm.
- Giá trị: trải nghiệm cảm giác “therapeutic aggression” khi bạn sync hành động với nhạc — phù hợp người chơi thích competitive score.
Metal Hellsinger gameplay – cảnh chiến đấu theo nhịp metal, hiệu ứng âm thanh đồng bộ với sát thương
3. Forgive Me Father — Like DOOM But Lovecraftian
Forgive Me Father (08/04/2022) đem không khí Eldritch, sự rối loạn tâm lý và quái vật đồ sộ vào bối cảnh FPS. Game pha trộn yếu tố bắn súng với năng lực huyền bí, đồng thời thêm hệ thống sanity tác động lên thị giác và âm thanh.
- Điểm tương đồng: đấu trường lớn, horde enemy, khám phá bí mật.
- Điểm khác biệt: sát nhập phép thuật vào firearm, sanity system thay đổi trải nghiệm, quái vật lấy cảm hứng Lovecraft.
- Giá trị: chiều sâu bầu không khí, thích hợp người muốn FPS mang sắc thái kinh dị tâm linh hơn là hành động thuần túy.
Forgive Me Father gameplay – cảnh chiến đấu Gothic, quái vật Lovecraft và phong cách bóng tối ám ảnh
2. Cultic — Like DOOM But More Strategic
Cultic (13/10/2022) giữ nguyên tốc độ hành động nhưng làm giảm khả năng “trâu bò” của nhân vật chính, buộc người chơi phải sử dụng chiến thuật che chắn, né tránh và thiết lập bẫy.
- Điểm tương đồng: vũ khí đa dạng, combat arena, nhịp độ cao.
- Điểm khác biệt: thân thủ nhân vật bị giới hạn hơn, khuyến khích lối chơi chiến thuật (cover, slide, baiting), cảm giác “mỏng manh” hơn so với DOOM Guy.
- Giá trị: cung cấp lựa chọn lối chơi cân bằng giữa tốc độ và tính toán, phù hợp người tìm nghiệm FPS có chiều sâu chiến thuật.
Cultic gameplay – môi trường cult đầy bóng tối, người chơi cần né tránh và dùng chiến thuật để sống sót
1. Turbo Overkill — Like DOOM But With More Chainsaws
Turbo Overkill (11/08/2023) lấy tinh thần “lố bịch hành động thập niên 90” và khuếch đại nó: vũ khí kỳ quặc, tốc độ dồn dập và… bốn chiếc chainsaw gắn trên cơ thể nhân vật. Đây là bản hòa âm của aesthetic retro và thiết kế hiện đại.
- Điểm tương đồng: arsenal kiểu DOOM (shotgun, chaingun, rocket), bản đồ lớn, cảm giác power fantasy.
- Điểm khác biệt: thiết kế vũ khí siêu hoá (chainsaw chân, tay), các biến tấu súng có tính năng phụ (rocket nạp chồng), phong cách kể chuyện châm biếm.
- Giá trị: trải nghiệm mạnh mẽ, replayability cao nhờ hệ thống nâng cấp vũ khí và combat đa dụng; phù hợp người thích “over-the-top” gameplay.
Turbo Overkill gameplay – protagonist trang bị chainsaw cỡ lớn, hành động hoành tráng và hiệu ứng cháy nổ
tổng kết: DOOM như một hệ gen — và sự đa dạng của hậu duệ
DOOM không chỉ là một trò chơi; nó là khuôn mẫu cho rất nhiều quyết định thiết kế: nhịp độ, thiết kế level, cảm giác sát thương và thiết kế quái vật. Chín tựa game trên đây đều rút từ cùng một nguồn cảm hứng, nhưng mỗi game lại trả lời câu hỏi “Nếu giữ tinh thần DOOM thì ta có thể làm gì khác?” theo một cách riêng:
- Chex Quest HD: hoài niệm và thương mại hóa sáng tạo.
- Boltgun: đưa aesthetic IP lớn vào khuôn DOOM.
- Fashion Police Squad: thay bạo lực bằng ý tưởng đột phá.
- Void Bastards: sáng tạo về cấu trúc vòng đời chơi (roguelite).
- Chop Goblins: làm dị, vui nhộn, ngắn gọn.
- Metal: Hellsinger: đặt nhịp điệu là trọng tâm gameplay.
- Forgive Me Father: kết hợp kinh dị tâm lý/Lovecraft.
- Cultic: ép buộc chiến thuật, giảm tính “trâu bò”.
- Turbo Overkill: tôn vinh sự phóng đại của phong cách thập niên 90.
Lựa chọn nào nên chơi phụ thuộc vào kỳ vọng của bạn: nếu muốn hoài cổ, Chex Quest HD hoặc Turbo Overkill là lựa chọn tốt; nếu cần thử nghiệm cơ chế mới, hãy bắt đầu với Metal: Hellsinger hoặc Void Bastards; nếu tìm trải nghiệm có chiều sâu chiến thuật, Cultic đáng để đầu tư.
Hãy chia sẻ phiên bản “giống DOOM” mà bạn tâm đắc nhất ở phần bình luận — và nếu bạn muốn, tôi sẽ biên tập một hướng dẫn build/vũ khí cho từng tựa để giúp game thủ Việt tối ưu hóa trải nghiệm. Đừng quên theo dõi bantingame.net để nhận bài phân tích sâu hơn về các tựa FPS hiện đại.