Sanatorium — một tựa game mô phỏng sắp ra mắt từ studio Thụy Sĩ Zeitglas — không chỉ đơn giản là thêm một “simulator” lạ lùng vào danh sách vốn đã đa dạng của thể loại này. Qua trải nghiệm sớm, trò chơi cho thấy tham vọng là kết hợp yếu tố phiêu lưu điểm-and-click, mô phỏng quản lý bệnh viện tâm thần và một câu chuyện mang màu sắc thập niên 1920 để tạo nên một thử nghiệm tư duy vừa gây tò mò vừa gây khó chịu. Bài viết này phân tích sâu các tầng lớp thiết kế, cơ chế gameplay, và giá trị đạo đức/giải trí mà Sanatorium hướng tới, với mục tiêu cung cấp góc nhìn chuyên môn cho cộng đồng game thủ Việt Nam đang quan tâm đến tựa game.
Phong cách thị giác và âm thanh: xây dựng thời đại bằng chi tiết
Sanatorium áp dụng ngôn ngữ thẩm mỹ rõ rệt của những năm 1920 — từ bộ lọc hình ảnh cổ điển đến bảng màu muted (teal, orange, green) và thiết kế font chữ gợi cảm giác hoài niệm. Việc lựa chọn palette màu và lớp lọc “old-timey” không chỉ là hiệu ứng trang trí mà còn đóng vai trò như công cụ kể chuyện, kéo người chơi lùi về một bối cảnh xã hội có quan niệm chữa trị khác biệt so với hiện đại.
Âm thanh nền là một điểm nhấn: đoạn nhạc menu với upright bass, harpsichord và bộ trống nhẹ thiết lập tông giọng cho toàn bộ trải nghiệm. Nhạc nền chuyển sắc linh hoạt tùy theo hoàn cảnh — jazz ấm áp hoặc giai điệu bí ẩn — góp phần tăng cường cảm xúc và hướng dẫn vô hình cho quyết định của người chơi.
Giao diện đầu game Sanatorium phong cách những năm 1920, menu và nhạc nền cổ điển
Cốt truyện và động lực nhân vật: từ ký ức đến mưu sinh
Cốt truyện khởi đầu bằng bố cục quen thuộc nhưng hiệu quả: bạn là một nhà báo suy sụp tài chính, được thúc đẩy bởi một lá thư từ dì Patty báo rằng bà đang bị giam giữ tại Castle Woods — một trại tâm thần địa phương. Động cơ từ quá khứ (ký ức thời thơ ấu bên bờ biển) kết hợp với nhu cầu mưu sinh tạo nên nền tảng tâm lý hợp lý cho hành vi giả mạo bằng cấp để vào làm bác sĩ tại viện.
Từ khía cạnh tuyến nhân vật, câu chuyện đặt ra những câu hỏi về lòng trung thành, ý thức nghề nghiệp và ranh giới đạo đức khi một người không đủ chuyên môn bước vào vai trò chữa bệnh. Những xung đột nội bộ này là nhân tố dẫn dắt trải nghiệm khám phá ban đêm và tương tác với nhân viên lẫn bệnh nhân.
Thư của dì Patty dẫn dắt cốt truyện Sanatorium và động lực nhân vật chính
Khám phá môi trường: manh mối, bẫy và cảm giác bị theo dõi
Không gian Castle Woods chứa nhiều khu vực đa dạng: tầng hầm, phòng nồi hơi, nhà kính và hành lang rải rác manh mối. Thiết kế môi trường khuyến khích lục lọi và kết hợp vật phẩm để mở ra những bước tiến cốt truyện. Trong thời gian thử nghiệm, phạm vi khám phá còn hạn chế nhưng đã cho thấy nhịp độ vừa đủ để thiết lập âm hưởng bí ẩn mà không làm loãng trải nghiệm.
Cơ chế nhân viên canh gác, đe dọa và báo động khi bạn lén ra ngoài ban đêm thêm áp lực vào lựa chọn của người chơi: tiếp tục điều tra mạo hiểm có thể dẫn tới hậu quả trực tiếp (bị gọi cảnh sát, chẩn đoán sai và game over) — điều này làm tăng tính rủi-ro và củng cố thông điệp về ranh giới nghề nghiệp giả tạo.
Khu vực phụ trợ như nhà kính, lò hơi trong Castle Woods, điểm tìm manh mối
Hệ thống chẩn đoán bằng thẻ: cơ chế học thuật và đạo đức
Phần gameplay đặc trưng nhất là hệ thống thẻ (card-based) dùng để chẩn đoán và điều trị bệnh nhân. Mỗi bệnh nhân có hồ sơ, hiển thị triệu chứng dưới dạng thẻ; nhiệm vụ người chơi là phân loại các thẻ, xác định bộ phận não liên quan, đưa ra hội chẩn và áp dụng liệu pháp phù hợp.
Hệ thống này mang tính tư duy thử-sai (trial-and-error) nhưng cũng đòi hỏi suy luận logic và ghi chép như một bài thực hành y khoa giả định. Các lựa chọn điều trị có độ sâu: từ liệu pháp nhân văn (âm nhạc trị liệu, thuốc đúng loại) đến phương pháp tàn nhẫn phổ biến thời đó (nẹp, thuốc an thần). Mỗi quyết định ảnh hưởng hai chiều — về mặt sức khỏe bệnh nhân và tài chính viện — tạo nên bài toán cân bằng giữa lợi nhuận và lương tâm.
Giao diện hệ thống thẻ chẩn đoán và điều trị bệnh nhân trong Sanatorium
Tiền thu được từ “chăm sóc đúng chuẩn” có thể được dùng để mua thêm thẻ, nâng cấp phương pháp điều trị, hoặc mở khóa kỹ thuật tiên tiến hơn. Cách tiếp cận này khuyến khích tái chơi để tối ưu danh sách bệnh nhân, hiểu hệ quả tác dụng phụ và khám phá các tuyến kết thúc khác nhau.
Ví dụ lựa chọn điều trị gây tác dụng phụ, mô tả cơ chế cân bằng lợi nhuận và đạo đức
Tính tái chơi và thử nghiệm đạo đức
Sanatorium được thiết kế hướng tới khả năng chơi lại cao. Người chơi khó có thể tối ưu ngay lần đầu: việc cân đo lợi ích – hại, xử lý tác dụng phụ, và quản lý danh sách bệnh nhân tạo ra nhiều nhánh quyết định. Ngoài yếu tố gameplay, trò chơi còn là một thử nghiệm đạo đức: khi bạn nhận ra có thể giữ bệnh nhân để kiếm tiền, hay hy sinh đạo đức nghề nghiệp để đạt mục tiêu cá nhân — đó chính là lõi chủ đề mà Sanatorium muốn đặt trước người chơi.
Trong phiên bản preview, tác giả từng bị phát hiện và nhận hậu quả nặng (bị chẩn đoán sai và khóa vào phòng trị liệu), minh họa rằng trò chơi không khoan nhượng với hành động liều lĩnh và đưa ra hệ quả rõ ràng.
Cảnh đối đầu với nhân viên và kết thúc tạm thời dẫn tới game over trong demo Sanatorium
Kết luận: Giá trị chuyên môn và lời khuyên cho người chơi
Sanatorium không phải là một trò chơi mô phỏng bình thường; nó kết hợp nghệ thuật kể chuyện, thiết kế âm thanh, và hệ thống gameplay có chiều sâu để tạo nên một trải nghiệm vừa mang tính giải trí vừa đặt ra các vấn đề đạo đức liên quan đến y tế tâm thần trong lịch sử. Nếu bạn quan tâm đến những tựa game có yếu tố phiêu lưu suy luận, mô phỏng quản lý và chủ đề đậm chất án điều tra, Sanatorium đáng để đưa vào danh sách theo dõi.
Trò chơi dự kiến phát hành vào ngày 6 tháng 11 trên Steam và macOS, có hỗ trợ Steam Deck. Nếu bạn muốn theo dõi thêm và wishlist để cập nhật thông tin, hãy vào trang Steam chính thức của trò chơi. Hãy chia sẻ quan điểm của bạn về những quyết định đạo đức trong game — bạn sẽ chọn chữa thật hay “tận thu” để tồn tại?